Η ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΦΟΡΕΣΙΑ

Η γυναικεία ενδυμασία πρέπι να πούμε ότι φορέθηκε μέχρι και τη μικρασιάτικη καταστροφή του 1922 ιδιαίτερα στα χωριά του Πόντου, ενώ στις μεγάλες πόλεις από τις αρχές του 20^ου αιώνα αρχίζει να επηρεάζεται από το ευρωπαϊκό είδος ντυσίματος.

Το όνομά της το πήρε από το τυπικό ρούχο, το φόρεμα της γυναίκας τη ΖΟΥΠΟΥΝΑ ή ΖΥΠΟΥΝΑ, η οποία έδωσε και το όνομα της σ’ολόκληρη την ενδυμασία. Έτσι την βρίσκουμε με όνομα ‘’ΤΑ ΖΟΥΠΟΥΝΑΣ’’  στο σύνολο τους ήταν σ’ όλες τις περιοχές του Πόντου ενιαίας μορφής, οι διαφορές υπήρχαν σε λεπτομέρειες οι οποίες χαρακτήριζαν και την τοποθεσία καταγωγής π.χ. βλέποντας κεντήματα ή το κούμπωμα Ζουπούνας ή τα σκισίματα της.

Υπάρχουν βέβαια φωτογραφίες σε λευκώματα, όπως και ορισμένα δείγματα στολών στο εθνικό μουσείο, αλλά όχι αρκετά για να περιγράψουμε με ακρίβεια τη στολή της κάθε περιοχής. Έτσι έχουμε πληροφορίες ια τις φορεσιές της Τραπεζούντας, Ματσούκας, Κερασούντας, Σάντας, Σαμψούντας, αλλά μας λείπουν από τις τόσες άλλες περιοχές.

Η ΖΟΥΠΟΥΝΑ η ΖΥΠΟΥΝΑ, το φόρεμα, ένα ρούχο εξαιρετικής ποιότητας ολομέταξο, του οποίου  το ύφασμα λέγεται ότι το έφεραν μάλλον από την Ινδία, κατά συνήθεια ριγέ μέχρι σχεδόν τον αστράγαλο και σχίσιματα μέχρι επάνω, κοντά στο τέλος του ποδιού.

Τα σχισίματα ήταν κατά περιοχές αλλού τρία και αλλού τέσσερα. Έτσι για παράδειγμα έχοθμε τέσσερα σχισίματα στην Ζουπούνας της Ματσούκας και Τραπεζούντας και τρία στης Κερασούντας ένα μπροστά και δύο στα πλάγια.

Το κούμπωμα γινόταν μπροστά με 10-15 υφαντά κουμπιά που έκλειναν το άνοιγμα που έφτανε μέχρι τον αφαλό. Βαθύ άνοιγμα του λαιμού συνήθως στρογγυλό. Το κούμπωμα του φορέματος διαφέρει από περιοχή σε περιοχή. Τα ίδια κουμπιά συναντάμε στο γύρισμα του μανικιού. Τα χρώματα που προτιμούνταν ήταν έντονα όπως μουσταρδί, πορτοκαλί ή το μουσταρδί με σκούρες καφέ ή μαύρες ραβδώσεις κ.ο.κ.

Το ΚΑΜΙΣ, συνήθως άσπρο, υφαντό πουκάμισο άλλοτε με γιακά, άλλοτε χωρίς ιδιαίτερες διακοσμήσεις.

Το ΣΠΑΛΕΡ ή ΣΠΑΡΕΛΟΠΟΝ για το οποίο έχουν γραφεί τόσα τραγούδια.

Ήταν ο αυτός καθαυτός στηθόδεσμος της νέας γυναίκας με δύο δεσίματα συνήθως ένα πίσω από τον λαιμό κι ένα πίσω από την πλάτη. Το δέσιμο ήταν σφιχτό έτσι ώστε να πατάει το στήθος της γυναίκας για να μην φαίνεται πολύ έντονα και ελκυστικά.

Το διακοσμούσαν με πλεχτές δαντέλες που έβγαιναν από τον ανοιχτό λαιμό της Ζουπούνας. Το χρώμα συνήθως άσπρο ή μπεζ.

Το ΣΑΛΒΑΡ ή ΣΑΛΒΑΡΙΝ μακρύ και πολύ φαρδύ παντελόνι από γυαλιστερό και ευχάριστο για το σώμα ύφασμα, έτσι ώστε να επιτρέπει όλες τις κινήσεις του σώματος χωρίς ν’αφήνει να διακρίνονται οι γραμμές του γυναικείου κορμιού. Λέγεται ότι κατ’ακρίβεια γινόταν από 8 πήχες ύφασμα.

ΤΡΑΠΟΛΟΖ, υφαντό ύφασμα με διάφορους εμπριμέ χρωματισμούς τετράγωνο γύρω στο1,5 μέτρα που διπλωνόταν στη μέση πάνω από την Ζουπούνα. Συχνά συναντάμε το μεταξωτό υφαντό. Φοριόταν συνήθως την καλοκαιρινή περίοδο.

ΛΑΧΩΡ ή ΛΑΧΩΡΙΝ ,σε αντικατάσταση του τραπολόζ φοριόταν το ΛΑΧΩΡ βαρύ μάλλινο ύφασμα φερμένο από τη ΛΑΧΩΡΗ της Ινδίας που φοριόταν συνήθως το χειμώνα. Ο τρόπος που φοριόταν το Τραπολόζ και το Λαχωρ διαφέρει από περιοχή σε περιοχή. Άλλοτε η μύτη του τριγώνου καταλήγει με μια χοντρή φούντα πίσω κι άλλοτε με πολλές γούντες ή κρόσσια στα δίπλα.

Το ΚΟΝΤΕΣ ή ΓΙΛΕΚ ,κοντό γιλέκο από τσόχα ή βελούδο στολισμένο με κεντήματα της εκάστοτε περιοχής.

Η ΚΑΤΙΦΕ ή ΧΡΥΣΟΝ ΚΑΤΙΦΕ,ακριβό και πλούσιο ρούχο που φοριόταν απαραίτητα πανώ από την Ζυπούνα,παμμένο από βαρύ βελούδινο ύφασμα με κεντήματα της περιοχής γύρω στην λεμόκοψη,στη πλάτη ή κάτω από τις μασχάλες και στο τέλος του μανικιού που ανέβαιναν μέχρι τον αγκώνα. Τα κεντήματα της κάθε περιοχής διέφεραν και στο δχήμα και στο μέρος που τοποθετούνταν πάνω στην Κατιφέ.Συνήθως χρησιμοποιούσαν κλωστή με περιεχόμενο γνήσιου χρυσαφιού και ήταν η περιφάνια της κάθε κοπέλας το πόσο εξαιρετικά είχε η ίδια της κεντήσει την Κατιφέ.

ΗΦΟΤΑ,ένα ανθεκτικό υφαντό ύφασμα που φορούσαν συνήθως οι γεροντοκόρες γυναίκες ή μάνες που μεγάλωναν μωρά και χρησημοποιόταν σαν έιδος ποδιάς.

Το ΠΙΣΤΑΜΠΑΛΙΝ ή ΠΙΣΤΑΜΠΑΛ ,ένα χοντρό ανθεκτικό ύφασμα προχειρότερο από την ΦΟΤΑ που φοριότανσαν ποδιά για τις καθημερινές δουλειές του σπιτιού και του αγρού.Και τα δύο ήταν μακριά όσο η Ζυπούνα και συνήθως ριφέ και βαμβακερό.

Η επένδυση των ποδιών.

Τα ΟΡΤΑΡΙΑ ,ένα είδος χοντρής κάλτσας συνήθως για τον χειμώνα.

Τα ΓΕΜΕΝΙΑ ή ΠΟΣΤΑΛΙΑ,υποδήματα χαμηλά ανοιχτά από το πισώ μέρος με χαμηλό τακούνι.

Τα ΚΟΥΝΤΟΥΡΑΣ,χοντρά κλειστά παπούτσια.

Τα ΜΕΣΤΙΑ ή ΛΑΜΨΙΑ ,έιδος παντόφλας μέσα σε σπίτι.

Τα ΝΑΛΙΑ, είδος ξύλινων παντόφλων .

Τα ΖΟΥΛΟΥΦΑ ή ΤΖΟΥΛΟΥΦΑ,τούφες μαλλιών που στρίβονται από τους κροτάφους και περνώντας κάτω από τους λοβούς των αυτιών ενώνονται με τη μαναδική πλεξούδαπου ακουμπά στη μέση.

Η ΤΑΠΛΑ ή ΤΟ ΤΕΠΕΛΙΚΙ,χαρακτηριστικό σκέπασμα του κεφαλιού της πόντιας γυναίκας ,φτιαγμένο από χοντρό δέρμα ή από χοντρό ύφασμα στολισμένο με φλουριά σε κύκλους ή έναν ασημένιο δίσκο κεντημένο.

Το ΛΕΤΖΕΚ ή ΛΕΤΖΕΚΙΝ,η μαντίλα που φοριόταν χωρίς να δένεται,στερεβμένη πανώ στην κόμμωση και περασμένη πίσω από τ’ αυτιά σκεπάζοντας λίγοτην τάπλα.Το ύφασμα ήταν μετάξι, ταιριαστό σε απόχρωσμα με το χρώμα της Ζυπούνας και πλουμισμένο στις άκρες του με ψηλό κέντημα.Το φορούσαν συνήθως στα χωριά ενώ στις μεγάλες πόλεις όπως στην Τραπεζούντα παραλείπεται.

Τα ΚΟΣΜΗΜΑΤΑ ήταν απαραίτητο εξάρτημα της φορεσιάς που εκφράζανε κατά ένα μεγάλο μέρος πόσο ευκατάσταση είναι η οικογένεια της κοπέλας ή της γυναίκας.

Η ΩΡΑ,το ρολόι με την ασημένια ή χρυσή αλυσίδα που σκαλώνονταν στο πρώτο κουμπί της Ζυπούνας.

Το ΚΟΥΣΤΙΝ, κόσμημα πλουσίων γυναικών αποτελούμενο από σειρές χρυσών φλουριών τρυπημένο και περασμένο σε χρύση αλύσιδα με ένα πεντόλιρο.

ΤοΚΟΧΛΙΔ,ασημένια ή χρθσή αλυσίδα σε σχήμα κομπολογιού τυλιγμένη μια γορά γύρω από το λαιμό,ριγμένη πλούσια πάνω στο σπαρέλ φτάνοντας σχεδόν μέχρι τον αφαλό.

Ο ΣΤΑΥΡΟΝ,χρυσός Σταυρός κρεμασμένος σε χρυσή αλυσίδα.